الف) تاثیر روابط اجتماعی شبیه به بازی «دومینو» است. کافی است یک مهره از جامعه از حال تعادل خارج شود این عدم تعادل سلسله وار به مهره‌های دیگر منتقل می‌شود. کارمندی که با کاهلی، کار ارباب رجوع را به تأخیر می‌اندازد فکر می‌کند با کار کمتر همان حقوق را گرفته و در واقع برد کرده است. این ارباب رجوع کیستند؟ جز پرستار، معلم، مغازه دار، تعمیرکار، استاد، راننده، کارمند، کارگر، نانوا و امثال آن؟ این افراد که بی‌جهت علاف شده‌اند ناخواسته عدم آرامش خود را در محل کار و غیر آن به دیگر افراد جامعه منتقل می‌کنند. با حال و هوای شاد و انبساط خاطر به منزل نمی‌روند و حتی این عصبیت و کم حوصلگی به فرزندان معصوم آنان نیز منتقل می‌شود. جالب این است که همین کارمندی که کار مردم را راه نمی‌اندازد یا راننده‌ای که بر سر پنجاه تومان کرایه بلوا راه می‌اندازد و حتی لایی کشی که اعصاب هزاران نفر را به هم می‌ریزد، فردا که مثلا با بیمارستان سر و کار پیدا می‌کند انتظار مواجهه با یک پرستار بسیار خوش برخورد را دارد و بعد هم ناله می‌کند که در ژاپن رسیدگی به کار ارباب رجوع چنین است و در آلمان چنان. در یک شهر چند میلیون نفری فقط هزار حق خوری، بی‌توجهی یا کشمکش در روز، چون به طور تصاعدی بر دیگران اثر می‌گذارد به راحتی چند صد هزار نفر را در همان روز تحت تأثیر قرار می‌دهد که صد البته این امر به چشم نمی‌آید.

ب) فرض کنید خودرو یک خانم در یک خیابان شلوغ خاموش می‌شود و چند صد خودرو از کنارش رد می‌شود. اگر این توقف که راننده در ایجاد آن بی‌تقصیر بوده به مدت نیم ساعت باعث کندی ترافیک شود، چند عکس العمل از قبیل متلک، در هم کشیدن چهره، نگاه غضب­آلود و بوق از جانب ما و امثال ما او را می‌نوازد؟ تعارف نداریم، لا اقل دهها. این خانم کیست؟ مدیر، پزشک، معلم، کارمند، منشی، دانشجو، خانه­دار، و مهمتر، مادری از همین جامعه است که به غیر از خانواده و فرزندان خود، روزانه با ده‌ها، صدها و گاهی هزاران نفر سر و کار دارد. این فشار عصبی که بر او وارد شده در وجود او دفن نمی‌شود، بلکه به افراد دیگر منتقل می‌شود.  از طرف دیگر، وقتی برخی افراد جامعه چنین بی‌صبرانه با بانوی راننده‌ای که اتومبیلش متوقف شده برخورد می‌کنند، اکثر بانوان با یک نوع فشار عصبی و نگرانی پشت فرمان می‌نشینند و در هنگام ترافیک آرامش لازم را نداشته، نگرانند که ماشینشان خاموش نشود. حال نسل بعدی را چه کسی به دنیا می‌آورد؟ جز همین بانوان؟ امروزه تأثیرات منفی عصبی شدن بانوان در دوران بارداری بر نوزادشان اثبات شده است.

ج) پس متلک پران یا انسان کم­صبر امروز نه تنها فضای جامعه کنونی را نا­آرام می‌کند بلکه به سلب آرامش روانی از جامعه آینده که فرزندان خودش هم در آن رشد خواهند کرد کمک می‌کند. بنابراین در اینجا نیز منافع آینده خود فرد در خطر قرار می‌گیرد اما چون واسطه‌های زیادی در میان است شخص فکر می‌کند که بانوی راننده‌ای را مسخره کرده و مطلب تمام شده است.

د) افرادی که در یک جامعه زندگی می‌کنند حکم ماهیان یک استخر را دارند. هر ماهی که آب این استخر را آلوده کند، در واقع این آب را برای همه، از جمله خودش، آلوده کرده است. کسی که با رشوه مشکلش را حل کرده و کار را به نفع خود تمام کرده است فکر می‌کند گلیم خود را از آب بیرون کشیده و پیروز میدان شده است، در حالی که اب زلالی را به حقه­بازی و دغل­بازی آلوده کرده که خودش و نسلش و دوستانش باید در آینده دور و نزدیک از همان آب استفاده کنند. به تعبیر دیگر، هر کس که با رفتار نادرست خود آب دهان در ظرف جامعه می‌ریزد خود ناگزیر از آن آب خواهد خورد. امروز این جمله برای همه ما آشناست: «در فلان اداره آشنا سراغ نداری؟» گاهی برای انجام یک کار قانونی هم آشنا و پارتی لازم است! چرا؟ چون برخورد ما با رفیق و آشنا با برخورد ما با غریبه بسیار متفاوت است با این خیال خام که با غریبه بده و بستانی نداریم. بله، بده بستان مستقیم نداریم ولی غافلیم که بده بستانها و در واقع نده نستانهای غیر مستقیم دائما بر همه ما تأثیر می‌گذارد.

ه) کسی که‌ایمان واقعی به قرآن و سنت داشته باشد از چنین تحلیلی که بر پایه منفعت طلبی انسان است بی‌نیاز است. فرد متدین می‌داند که عالم را مدبری است که بسیاری از اعمال را در همین دنیا پاسخ می‌دهد. پیامبر(ص) فرمود: کسی که به دیگران رحم نکند به او رحم نمی‌شود. آخرت هم که جای خود دارد.

برگرفته از سایت تابناک